İyun-iyul aylarında “səssiz qatil” olan isti dalğanın keçən ilki Valensiya daşqınlarından daha çox insanı qətl etdiyi təxmin edilir. Son araşdırmalar göstərir ki, iqlim dəyişikliyi səbəbindən son isti dalğası zamanı Avropanın 12 şəhərində təxminən 1500 nəfər ölüb.

London İmperial Kollecinin və London Gigiyena və Tropik Tibb Məktəbinin alimlərinin fikrincə, qalıq yanacaqların yandırılması Avropada isti dalğalarını 4 dərəcə Selsiyə qədər qızdırıb və 23 iyun – 2 iyul tarixləri arasında istidən ölənlərin sayını üç dəfə artırıb.

İqlim dəyişikliyinin ekstremal hava hadisəsinə təsirini ölçən bir araşdırma növü olan bu sürətli analiz ilk dəfə isti dalğası üçün aparılıb. Təhlil yalnız onlarla şəhəri əhatə etdiyinə görə, tədqiqatçılar bütün Avropada əsl ölənlərin sayının on minlərlə olduğunu təxmin edirlər.

Friderik Otto, “İqlim dəyişikliyi həddindən artıq istilərə gəldikdə mütləq oyun dəyişdirici olduğunu sübut edir, lakin hələ də çox az tanınır”, – deyib.

“Əgər biz qalıq yanacaq sənayesinin istədiyini etməyə davam etsək və hər hansı əhəmiyyətli yumşaldmağı daha da gecikdirsək, kiçik, zəngin, səs-küylü, nüfuzlu bir azlığın maliyyə xeyrinə daha çox insan həyatını itirəcək.”

İstilik dalğası ölümlərini necə proqnozlaşdırmaq olar?

İqlim dəyişikliyinin nə qədər çox isti dalğasının ölümünə səbəb olduğunu təxmin etmək üçün tədqiqatçılar əvvəlcə dünya 1,3 dərəcə Selsi istiləşməsəydi, temperaturun nə qədər ağır olacağını görmək üçün keçmiş hava məlumatlarını təhlil ediblər.

Onlar aşkar ediblər ki, ilk növbədə neft, kömür və qazın yanması və daha az dərəcədə meşələrin qırılması nəticəsində yaranan iqlim dəyişikliyi istilik dalğalarını 1-4 dərəcə Selsi istiləşdirir. Bu, həmçinin iyunun əvvəlində isti dalğalarının yaranmasına səbəb olur.

Bu gün AB-nin “Kopernik” iqlim dəyişikliyi agentliyi tərəfindən nəşr olunan ayrı bir araşdırma göstərir ki, 2025-ci ilin iyunu Avropada iki əhəmiyyətli isti dalğası ilə tarixdə beşinci ən isti iyundur. İkinci hadisə, iyunun 30-dan iyulun 2-dək, yerüstü havanın temperaturu bir çox ölkədə 40 dərəcə Selsi, İspaniya və Portuqaliyada isə 46 dərəcə Selsiyə çatıb.

“World Weather Attribution” komandası daha sonra 12 şəhərdə səbəblərindən asılı olmayaraq, temperatur və gündəlik ölüm sayı arasındakı əlaqəyə dair əvvəlki araşdırmalardan istifadə edib. Onlar on gün ərzində həm son isti dalğasında, həm də hipotetik soyutma hadisəsində istiliklə bağlı ölümlərin sayını təxmin etdilər.

Tədqiqat Lissabondan Budapeştə qədər olan şəhərlərdə təxminən 2300 insanın həddindən artıq istilərdə öldüyünü təxmin edir. İqlim isinməsəydi, təqribən 1500-ə yaxın ölüm halı azalardı, yəni iqlim dəyişikliyi bu həddindən artıq ölümlərin 65 faizinə səbəbkardır.