Fransa Xarici İşlər Nazirinin Kannda mükafat qazanan İran filmini “İran rejiminin zülmünə qarşı müqavimət jesti” kimi xarakterizə etməsindən sonra İran XİN Fransa nümayəndəsini nazirliyə çağıraraq etiraz edib.

Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrot Kann Film Festivalında nüfuzlu “Qızıl Palma budağı” mükafatını qazandıqdan sonra “Bu, sadəcə bir qəza idi” filmini yüksək qiymətləndirib.

Məşhur dissident iranlı rejissor Cəfər Pənahinin filmi həbsxanada işgəncələrə məruz qalan Vahid adlı şəxsin sonra onu oğurlamaqda şübhəli bildiyi adamı qaçırmasından bəhs edir. O, mikroavtobusunda qapalı saxladığı adamı şəxsiyyətini müəyyən etmək üçün digər keçmiş məhbuslara apararaq şübhəsini təsdiqləməyə qərar verir.

İrana səyahət qadağası səbəbilə 15 ildən sonra ilk dəfə Kanna gələn Pənahi filmin hekayəsi üçün həbsxanada öz təcrübələri ilə yanaşı, ətrafındakı məhbusların hekayələrindən də ilham alıb.

İranın Xarici İşlər Nazirliyi diplomatın çağırılma səbəbinin Fransa nazirinin müdaxiləçi, məsuliyyətsiz və təxribat xarakterli iddiaları olduğunu açıqlayıb.

İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçı Fransanın İsrailin Qəzzada davam edən müharibəsinə münasibətinə toxunaraq, “Biz iranlılara mühazirə oxumağı dayandırın. Sizin heç bir mənəvi səlahiyyətiniz yoxdur”, – deyib.

Mükafat elan edildikdən dərhal sonra İranın dövlət xəbər agentliyi, Abbas Kiarostaminin 1997-ci ildə çəkdiyi “Albalı dadı” filmindən sonra ölkənin kino sənayesinin ikinci “Qızıl Palma budağı” mükafatını almasını tərifləyərək, mükafatı daha səssiz bir şəkildə qeyd edəcəyini açıqlayıb.

İranda kinorejissorlar ictimaiyyət qarşısında çəkiliş aparmazdan əvvəl ssenarinin təsdiqini almalıdırlar.

Pənahi istədiyi filmləri çəkməyə imkan verməyəcəklərini bildiyi üçün bundan imtina etdi və “Bu, sadəcə bir qəza idi” filmi rejimin razılığı olmadan çəkildi.

İran dövlət televiziyası filmi “yalan və böhtan”ın qarışığı və lazımi icazələr olmadan İranda çəkilmiş “yeraltı” film kimi qiymətləndirib. Dövlət televiziyası da Pənahini qəbul çıxışında fələstinlilərin acınacaqlı vəziyyətindən bəhs etmədiyinə görə tənqid edib.

Ölkə Ədliyyə Nazirliyinin media orqanı olan Mizan xəbər agentliyi mükafatı “Siyasi Kann Film Festivalı” çərçivəsində yayaraq Pənahinin siyasi meylinə görə mükafata layiq görülməsini bildirib.

Amma islahat tərəfdarı olan media qurumları və fəallar Pənahinin qələbəsini alqışlayıblar.

Əvvəllər Tehranın məşhur Evin həbsxanasında saxlanılan Nobel Sülh Mükafatı laureatı Nərgiz Məhəmmədi, “Bu qələbə təsadüf deyil, insan dəyərləri və insan hüquqlarının tədqiqinə yorulmaz fədakarlığın nəticəsidir”, – deyib.

Pənahiyə 2009-cu ildə hökumət əleyhinə nümayişlərdə öldürülən tələbənin dəfn mərasimində iştirak etdiyinə görə İranı tərk etmək qadağan edilmiş, sonradan bu qərar 20 ilə qədər uzadılmışdı. Amma hətta ev dustaqlığında olsa da, Pənahi filmlər çəkməyə davam etdi, onların bir çoxu əsrin ən tənqidi filmləri sırasındadır.

O, 2011-ci ildə çəkilmiş “This Is Not a” Film filmini qonaq otağında “iPhone” ilə çəkib. “Taksi” (2015) avtomobilin içərisində demək olar ki, tamamilə gizli şəkildə çəkilib və həmin il Berlinaledə film müsabiqəsinin ən yüksək “Qızıl Ayı” mükafatını qazanıb.

Pənahi 2022-ci ildə daha iki iranlı rejissorun həbsi ilə bağlı məlumat almaq üçün Tehran prokurorluğuna getdiyi zaman həbs edilib. Daha sonra o, 2011-ci ildə hökumət əleyhinə təbliğat apardığına görə aldığı cəzanın altı ilini çəkməyə məhkum edilib.

2023-cü ilin əvvəlində Pənahi aclıq aksiyasına başlayıb və Evin həbsxanasından azad edilib.

Əlavə həbs müddəti riskinə baxmayaraq, başqa ölkədən sığınacaq istəməyəcəyini deyən Pənahi, “Bu qədər sadədir. Mən burada yaşaya bilmərəm”, – deyib.

O, ötən həftə Kannda çıxışı zamanı, “Mənim yeni ölkəyə, yeni mədəniyyətə uyğunlaşmaq qabiliyyətim yoxdur. Bəzi insanlarda o qabiliyyət, o güc var. Məndə yoxdur”, – deyib.

Dünən Pənahi alqış sədaları altında paytaxt Tehranın hava limanına enib.

Pənahi hava limanından keçərkən bir nəfərin “qadın, həyat, azadlıq” qışqırması eşidilib. Bu ifadə 2022-ci ildə İranda 22 yaşlı Məhsa Əmininin həbsdə ölməsindən sonra başlayan etirazların şüarına çevrilib.

“Hazırda ən vacib şey ölkəmiz və onun azadlığıdır” deyən Pənahi Kanndakı qəbul çıxışında iranlıları “gücləri birləşdirməyə” çağırıb.

“Heç kim bizə hansı paltarı geyinməli olduğumuzu, nə etməli və ya etməməli olduğumuzu söyləməyə cəsarət etməməlidir”, – deyib.