Yeni bir araşdırmaya görə, xronik yuxusuzluq yalnız yuxu rejiminə təsir etməklə kifayətlənmir, həm də beyin yaşlanmasını sürətləndirə bilər.

“Neurology” jurnalında yayımlanan tədqiqatda qeyd olunur ki, xronik yuxusuzluq çəkən və ya ən azı üç ay müddətində həftədə ən az üç gecə yuxu problemi yaşayan şəxslərin demansiya və ya yüngül əqli problemlərə tutulma riski, normal yuxu alanlara nisbətən 40% daha yüksəkdir. Bu, beynin təxminən 3,5 il daha sürətlə yaşlanması deməkdir.

Tədqiqatın müəlliflərindən və ABŞ-ın “Mayo Clinic” institutunda nevroloq olan Dieqo Z. Karvalyo açıqlayıb ki, nəticələr “yuxunun yalnız istirahətlə bağlı olmadığına, eyni zamanda beyin elastikliyi və müqaviməti ilə də əlaqəli olduğuna dair sübutları artırır”.

Karvalyo və komandası, əqli olaraq sağlam olan 2750 yaşlı amerikalını orta hesabla altı il boyunca izləyib. Xronik yuxusuzluq diaqnozu qoyulmuş iştirakçılara mütəmadi olaraq yaddaş və düşünmə testləri aparılıb və bəzilərinin beyin skanları həyata keçirilib.

Ümumilikdə, yuxusuzluq çəkənlərin 14%-ində demansiya və ya yüngül əqli çatışmazlıq, yuxusuzluq çəkməyənlərin isə 10%-ində bu hallara rast gəlinib. Xronik yuxusuzluğu olan şəxslərdə düşünmə testlərində illər ərzində daha kəskin düşüşlər müşahidə olunub.

Karvalyo qeyd edib ki, “Düşünmə qabiliyyətində sürətli azalma və beyində xronik yuxusuzluğun erkən xəbərdarlıq əlaməti ola biləcəyini göstərən dəyişikliklər gördük. Bu, gələcəkdə əqli problemlərə də töhfə verə bilər”.

Nəticələr yaş, yüksək qan təzyiqi, yuxu apnesi və yuxu dərmanlarının istifadəsi kimi faktorlar nəzərə alındıqdan sonra da öz təsirini qoruyub.

Tədqiqat, xronik yuxusuzluğun bəzi insanlarda beyinə daha çox təsir etdiyini də göstərib. Az yuxu alan iştirakçılarda ağ maddə hiperintensitesi, beyin skanlarında zədələnməyə işarə edən parlaq nöqtələr və amiloid plaketləri – Altsheymer xəstəliyi ilə əlaqəli proteinlər – aşkar edilib.

Həmçinin, amiloid plaket səviyyələri, APOE4 gen varyantını daşıyan şəxslərdə Alzheimer riskini artıran səviyyələrə oxşar olub. APOE4 daşıyıcılarının yaddaş və düşünmə qabiliyyətində daha böyük azalmalar müşahidə edilib.

Karvalyo vurğulayıb ki, “Nəticələrimiz göstərir ki, yuxusuzluq beyinə yalnız amiloid plaketləri vasitəsilə deyil, həm də beyinə qan təmin edən kiçik damarları təsir etməklə fərqli yollarla təsir göstərə bilər”.

Tədqiqat, yuxu və beyin sağlamlığı arasında əlaqəni göstərən son nəticələrdəndir. Xronik yuxusuzluq və aşağı yuxu keyfiyyəti həmçinin yüksək qan təzyiqi, ürək xəstəlikləri, diabet, depressiya və piylənmə riskini artırır.

Dünya Səhiyyə Təşkilatına (DST) görə, dünya üzrə təxminən 57 milyon insan demansiyadan əziyyət çəkir. Yuxusuzluq isə, keyfiyyətli məlumatların mövcud olduğu ölkələrdə əhalinin təxminən 16,2%-ni əhatə edir.

“Bu nəticələr yalnız yuxu keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün deyil, həm də yaşlandıqca beyin sağlamlığını qorumaq üçün xronik yuxusuzluğun müalicəsinin vacibliyini göstərir”, – deyə Karvalyo bildirib.