Alimlərin yeni araşdırmalarına görə, cəmi 1,5 dərəcə Selsi qlobal istiləşmə dəniz səviyyəsinin yüksəlməsini idarəolunmaz edəcək və “fəlakətli daxili miqrasiyaya” gətirib çıxaracaq. Son onillikdə orta hesabla 1,2 dərəcə Selsi istiləşməsi eyni sürətlə davam etsə belə, bu ssenari baş verə bilər.

Qrenlandiya və Antarktidada nəhəng buz təbəqələrinin əriməsi 1990-cı illərdən bəri dörd dəfə artıb və hazırda dəniz səviyyəsinin qalxmasının əsas səbəbidir.

Qlobal temperatur artımını 1,5 dərəcədən aşağı saxlamaq demək olar ki, mümkün deyil. Lakin yeni təhlillər göstərir ki, qalıq yanacaq emissiyaları sürətlə azalsa və bu hədəfə nail olunsa belə, əsrin sonuna qədər dəniz səviyyəsi hər il 1 sm yüksələcək, bu da ölkələrin sahil müdafiəsi qura bildiyindən daha sürətli olacaq.

***

Hazırda dünya 2,5 dərəcə Selsi ilə 2,9 dərəcə arasında qlobal istiləşmə yolundadır; Bu o deməkdir ki, Qrenlandiya və Qərbi Antarktida buz təbəqələri çox güman ki, dağılma həddini keçib. Bu buz təbəqələrinin əriməsi dəniz səviyyəsinin həqiqətən dəhşətli ölçüdə – 12 metr qalxmasına səbəb ola bilər.

Qrenlandiya saatda 30 milyon ton buz itirir. Bu gün təxminən 230 milyon insan dəniz səviyyəsindən cəmi 1 metr yüksəklikdə, 1 milyard insan isə 10 metr hündürlükdə yaşayır. Hətta 2050-ci ilə qədər dəniz səviyyəsinin cəmi 20 sm qalxması dünyanın 136 ən böyük sahil şəhərlərində hər il ən azı 1 trilyon dollar daşqın ziyanına səbəb olacaq ki, bu da insanların həyatına və yaşayış vasitələrinə böyük təsir göstərəcək.

***

“The Guardian” xəbər verir ki, tədqiqatçılar buz təbəqələri üçün “təhlükəsiz hədd” temperaturunun təxmin edilməsinin çətin olduğunu, lakin ehtimal ki, 1 dərəcə Selsi və ya daha az olduğunu bildiriblər. Alimlərin fikrincə, indi dəniz səviyyəsinin ən azı 1-2 metr qalxması qaçılmazdır. Böyük Britaniyada cəmi 1 m yüksəliş Fens və Humberside ərazilərinin böyük hissəsini su altında qalacaq.

Bristol Universitetinin professoru Conatan Bamber, “Təhlükəsiz sərhəd dedikdə, uyğunlaşa biləcək səviyyədə qalmaq nəzərdə tutulur. Fəlakətli daxili miqrasiyanın və ya məcburi köçün qarşısını almaq üçün dəniz səviyyəsinin qalxması ildə təxminən 1 sm olmalıdır. Bu səviyyəyə çatdıqdan sonra istənilən uyğunlaşma strategiyası son dərəcə çətinləşir və biz müasir sivilizasiyada heç vaxt görünməmiş miqyasda kütləvi quru köçləri ilə qarşılaşırıq”, – deyib.

***

İnkişaf etməkdə olan ölkələr Banqladeş və Hollandiya kimi sahil müdafiəsi sahəsində təcrübəsi olan zəngin ölkələrdən daha çox əziyyət çəkəcəklər.

Tədqiqatın aparıcı müəllifi və Durham Universitetinin professoru Kris Stokes, “Biz ən pis ssenarilərin bəzilərinin gözümüzün önündə cərəyan etdiyini görürük. Hətta indiki 1,2C dərəcəsində belə, dəniz səviyyəsi o qədər yüksəlir ki, bu sürət davam edərsə, əsrin sonuna qədər, insanlarımızın həyatı idarə olunmaz hala gələcək”, – deyib.

Qlobal orta temperatur ilk dəfə 2024-cü ildə 1,5 dərəcəyə çatıb. Lakin beynəlxalq hədəf 20 illik orta göstərici əsasında müəyyən olunduğundan bu həddi aşılmış hesab edilmir.

***

Lakin alimlər vurğuladılar ki, iqlim dəyişikliyinə qarşı görülən istənilən tədbir hələ də vacibdir, çünki onlar hazırlığa daha çox vaxt verməklə dəniz səviyyəsinin qalxmasını ləngidə və insanların əziyyətini azalda bilər.

Dəniz səviyyəsinin qalxması iqlim böhranının ən uzunmüddətli təsiridir və son araşdırmalar göstərir ki, bu, əvvəllər düşünüldüyündən daha sürətli baş verir. 1,5 dərəcə həddi qlobal istiləşmənin ən pis nəticələrinin qarşısını almaq üçün təyin edilib. Lakin yeni araşdırmalar göstərir ki, bu, dəniz səviyyəsinin qalxmasını həll etmək üçün kifayət deyil.