Alimlər on illərdir ki, Şimal-Şərqi Atlantikada dəniz dibinə atılan nüvə tullantıları çəlləklərini aşkar edirlər. Tullantıların ekosistemə və dəniz həyatına təsiri öyrənilir.

1980-ci illərə qədər bir çox ölkələr nüvə tullantılarını dənizə ataraq atmağa üstünlük verirdilər. Alimlər indi bu köhnə radioaktiv tullantıları izləyir və sistematik şəkildə qeyd edirlər. Fransanın CNRS tədqiqat təşkilatının verdiyi açıqlamaya görə, beynəlxalq tədqiqat qrupu indiyədək Şimal-Şərqi Atlantikada 1000-dən çox nüvə tullantı çəlləkləri aşkar edib. Tədqiqatçılar Qərbi Avropa hövzəsində Brestdən yola düşdükləri gəmidə dörd həftəlik axtarış aparacaq və çəlləklərin dəniz ekosisteminə təsirlərini araşdıracaqlar.

***

1950-1980-ci illər arasında bir çox ölkə, xüsusilə də Avropa, nüvə sənayesi və laboratoriyalardan tullantıların okeanların dərinliklərinə göndərilməsinin asan və rahat bir həll yolu olduğunu düşünürdü. İnsan fəaliyyətindən uzaq olan və geoloji cəhətdən sabit hesab edilən okean dərinliklərinə üstünlük verilirdi. O illərdə dəniz həyatı və ekosistemlər haqqında çox az məlumat var idi. Lakin 1993-cü ildə nüvə tullantılarının dənizlərə atılması beynəlxalq müqavilələrlə tamamilə qadağan edildi. Təkcə Şimal-Şərqi Atlantikada 200 min bareldən çox neftin olduğu təxmin edilir. Bu barellər 3000-5000 metr dərinlikdə yerləşir.

Nüvə tullantılarının dəqiq yeri, onların hansı şəraitdə yerləşdiyi, qrup halında və ya ayrı-ayrılıqda yerləşdirildiyi böyük ölçüdə məlum deyil. Bu səbəbdən 21 tədqiqatçı tullantıların çoxunun yerləşdiyi güman edilən ərazidə geniş skan işləri aparır. Onların məqsədi tapılan bütün nüvə çəlləklərinin xəritəsini yaratmaq və su, dəniz dibi və dəniz həyatından nümunələr toplamaqdır. Komanda həmçinin öz missiyasında 3D təsvir kamerası və sonar sistemi ilə təchiz edilmiş “Ulyx” adlı pilotsuz sualtı robot tərəfindən dəstəklənir.

Layihəni idarə edən NODSSUM-un rəhbəri Patrik Çardon bildirir ki, Şimali Atlantikadakı əksər radioaktiv tullantılar üçün radioaktivlik 300-400 ildən sonra böyük ölçüdə yox olacaq. Bununla belə, o vurğulayır ki, çəlləklər o dövrdə yalnız dərinlik təzyiqinə tab gətirmək üçün istehsal edilib və radiasiyanı tutmaq üçün heç bir tədbir görülməyib. Atom fizikinin sözlərinə görə, illərdir dənizin dibinə qoyulmuş bu çəlləklərdən radioaktivlik sıza bilər.